Αλκοόλ και Ήπαρ
Ένα από τα βασικά όργανα του ανθρώπινου οργανισμού είναι το ήπαρ. Ζυγίζει περίπου 1,5 kgr και επιτελεί δεκάδες διαφορετικές λειτουργίες, οι βασικότερες από τις οποίες είναι η μετατροπή των τροφών σε ενέργεια και η απομάκρυνση περιττών υπολειμμάτων από τον οργανισμό.
Η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί μια από τις πιο διαδομένες συνήθειες της κοινωνίας μας από αρχαιοτάτων χρονών. Κατανάλωση βέβαια αλκοόλ στην καθαρή του μορφή συναντάται σπανιότατα. Για παράδειγμα η κατανάλωση στην Αρχαία Ελλάδα ‘άκρατου’ οίνου (μη αραιωμένου, με νερό, οίνου) ήταν κατακριτέα και ένδειξη απολίτιστου ανθρώπου. Στη σύγχρονη εποχή το αλκοόλ συνήθως βρίσκεται σε συγκεντρώσεις ~10% στο κρασί , ~5% στη μπύρα , ~40% στα λεγόμενα σκληρά ποτά.
Η διάχυση του αλκοόλ στο σώμα είναι παρόμοια με αυτή του νερού (παθητική διάχυση). Επομένως η είσοδος του στους ιστούς εξαρτάται από την παροχή αίματος σε αυτούς. Οι άντρες σε σχέση με τις γυναίκες έχουν και μεγαλύτερες διαστάσεις και μεγαλύτερη αναλόγια μυών / λίπους. Δεδομένης της πτωχής αγγείωσης του λίπους σε σχέση με τους μυς, η αγγείωση στους άνδρες είναι μεγαλύτερη σε σχέση με αυτή των γυναικών. Άρα το αλκοόλ θα αραιωθεί περισσότερο στην κυκλοφορία ενός άνδρα παρά σε αυτή μίας γυναίκα (θα τον χτυπήσει λιγότερο). Άνω του 70% του αλκοόλ εισέρχεται στο σώμα μεταβολίζεται στο ήπαρ ενώ το υπόλοιπο αποβάλλεται με τα ούρα και την αναπνοή. Η κατάχρηση αλκοόλ αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Στην Ευρώπη άνω του 5% του πληθυσμού κάνει κατάχρηση αλκοόλ, ενώ στις ΗΠΑ ευθύνεται για περίπου 100.000 θανάτους ετησίως. Στις ΗΠΑ περίπου το 40% των θανάτων από τελικού σταδίου ηπατική νόσο σχετίζονται με τη λήψη αλκοόλ. Το σύνολο των μορφολογικών, εργαστηριακών και κλινικών διαταραχών του ήπατος που προκύπτουν από υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος ορίζονται ως αλκοολική ηπατοπάθεια.
Έτσι μπορούμε να έχουμε
- απλή λιπώδη διήθηση (συσσώρευση λίπους στο ήπαρ)
- ανάπτυξη φλεγμονής και νέκρωσης
- απώλεια ηπατοκυτταρικής λειτουργίας
- και τελικού σταδίου ηπατική νόσο (αλκοολική κίρρωση)
Επίσης ότι η κατάχρηση αλκοόλ επιταχύνει την εξέλιξη της ηπατικής νόσου άλλης αιτιολογίας πχ μιας ιογενούς ηπατίτιδας όπως και επιταχύνει την ανάπτυξη ηπατοκοκυτταρικού καρκίνου. Συνοδεύεται από διαταραχές της θρέψης. (Ο υποσιτισμός απαντάται πολύ συχνά στους αλκοολικούς, οι οποίοι τείνουν να καλύπτουν τις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες με θερμίδες προερχόμενες από το αλκοόλ). προκαλεί έλλειψη φυλλικού οξέος , που ευνοεί την ανάπτυξη αναιμίας. ο δυσμεταβολισμός του σιδήρου και η εναπόθεση του στο ήπαρ προάγει την εξέλιξη της φλεγμονής και της ίνωσης.
Τι εννοούμε όμως λέγοντας ‘κατάχρηση αλκοόλ’ ;
Σαφώς η σχέση μεταξύ της πρόσληψης αλκοόλ και της προκαλούμενης ηπατικής βλάβης είναι δοσοεξαρτώμενη (όσο μεγαλύτερη η κατανάλωση αλκοόλ τόσο περισσότερες και σοβαρότερες οι βλάβες στο ήπαρ). Όμως ο καθορισμός ορίων κάτω από τα οποία η κατανάλωση δεν εγκυμονεί κινδύνους παραμένει δυσχερής.
Γενικώς όμως, μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση μιας σοβαρής ηπατικής βλάβης αντιμετωπίζουν οι άντρες που καταναλώνουν πάνω από 35 μονάδες αλκοόλ (1 μονάδα αντιστοιχεί σε 10ml ή 8gr αλκοόλ) την εβδομάδα για 10 ή και περισσότερα χρόνια.
Οι γυναίκες που καταναλώνουν πάνω από 28 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα για 10 ή και περισσότερα χρόνια. (ο τύπος του ποτού δεν παίζει ρόλο)
Για την εμφάνιση όμως μιας απλής λιπώδους διήθησης του ήπατος αρκεί η κατανάλωση 8 μονάδων αλκοόλ τη μέρα για 2-3 εβδομάδες για τους άνδρες ή η κατανάλωση 5 μονάδων αλκοόλ τη μέρα για 2-3 εβδομάδες για τις γυναίκες Το ήπαρ αρχίζει να απορρίπτει το περιττό λίπος μετά από δυο εβδομάδες από την πλήρη διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ.
Τονίζεται ότι η εξάρτηση από το αλκοόλ, δηλαδή η ύπαρξη ανάγκης κατανάλωσης αλκοόλ ακόμα και για να μπορέσει να σηκωθεί κάποιος από το κρεβάτι του, δεν αποτελεί προϋπόθεση για την εμφάνιση ηπατικής βλάβης. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν αλκοολική ηπατοπάθεια χωρίς όμως να έχουν στοιχεία εξάρτησης από το αλκοόλ. Το γεγονός ότι μόνο το 35% των ατόμων που υπερκαταναλώνουν αλκοόλ θα εμφανίσουν ηπατική βλάβη και το 20% κίρρωση μας δείχνει ότι και άλλοι παράγοντες όπως γενετικοί-κληρονομικοί, περιβαλλοντικοί κτλ εμπλέκονται.
Εργαστηριακά έχουμε αύξηση των τρανσαμινασών (έως 300 IU/L) και στο 80% των περιπτώσεων η SGOT είναι διπλάσια από την SGPT. Μεγάλη αύξηση της γGT αύξηση των τριγλυκεριδίων, αύξηση του ουρικού οξέος έλλειψη φυλλικού οξέος και του MCV Απεικονιστικά, U/S, CT, MRI συμβάλλουν αλλά δεν μπορούν να κάνουν ακριβή προσδιορισμό της ιστικής βλάβης, κάτι που κάνει η βιοψία ήπατος.
Η έγκαιρη και οριστική διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία, αφού αποτελεί το μόνο ικανό μέσο για αποτροπή περαιτέρω εξέλιξης της ηπατικής βλάβης.