Λογοθεραπεία

Η γλωσσική εξέλιξη ακολουθεί συγκεκριμένα στάδια και έχει ως εξής: Στο προλεκτικό στάδιο (μέχρι 11 μηνών) έχουμε σταδιακή αύξηση και διαφοροποίηση της ικανότητας να αντιλαμβάνεται και να παράγει ήχους, να προφέρει μονοσύλλαβα και να διακρίνει τύπους λεκτικών παραστάσεων όπως πα/μπα. Προς το τέλος του πρώτου χρόνου εκφέρει μεμονωμένες λέξεις που όμως αντιστοιχούν με πλήρη πρόταση, είναι δηλαδή ολοφραστικές. Κατανοεί απλά παραγγέλματα και ερωτήσεις που εμπεριέχουν συγκεκριμένα αναφερόμενα και χειρονομίες ή ενδείξεις μέσα σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα. Από 18 μηνών αρχίζει να συνδυάζει δυο λέξεις. Απαντά σε μεγάλη ποικιλία δηλωτικών προτάσεων και παραγγελμάτων καθώς και σε ερωτήσεις που απαιτούν μονολεκτική απάντηση. Η κατανόηση αναπτύσσεται ταχύτερα από την έκφραση της ομιλίας. Μετά τα 3 έτη το παιδί έχει στη διάθεσή του μια ποικιλία προτάσεων με 2 και 3 λέξεις που τις παράγει αυθόρμητα ή σε απάντηση. Ανταποκρίνεται αξιόπιστα σε παραγγέλματα και ερωτήσεις. Στην ηλικία αυτή μπαίνουν οι βάσεις της φωνολογίας, της μορφολογίας και της σύνταξης. Όσον αφορά ειδικά στη φωνολογία , μέχρι την ηλικία των 4 ετών τα λάθη στη προφορά των φθόγγων είναι φυσιολογικά , αλλά το παιδί γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους τρίτους. Μέχρι τα 5-6 έτη το φωνητικό σύστημα της γλώσσας ολοκληρώνεται και είναι επιθυμητό, το παιδί ,με την ένταξή του στην πρώτη τάξη του Δημοτικού, να μιλάει καθαρά. Οι διαταραχές του λόγου και της ομιλίας είναι αρκετά συχνό φαινόμενο στην προσχολική ηλικία και αντικατοπτρίζουν διαταραχές στην ικανότητα του παιδιού να προσλαμβάνει, να επεξεργάζεται, να οργανώνει και να εκφέρει το λόγο.

Μια ομαδοποίηση των διαταραχών θα ήταν: Α. Καθυστέρηση της ομιλίας: μπορεί να είναι αποτέλεσμα ψυχικών διαταραχών , σωματικών ελαττωμάτων, περιβαλλοντικών συνθηκών , αλλά και ειδικών γλωσσικών διαταραχών. Οι πιο κοινές αιτίες είναι η νοητική υστέρηση, οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, η κώφωση, η ψυχοκοινωνική αποστέρηση και οι δυσφασίες (συγγενείς ή επίκτητες από τραύμα, λοίμωξη, σύνδρομο Landau – Kleffner) Β. Δυσφωνίες (δυσαρθρίες): είναι η φωνολογική διαταραχή και ο τραυλισμός. Αν και ενίοτε αποδίδεται σε ανατομικά προβλήματα (βαρηκοία, λαγώχειλος, λυκόστομα), γνωσιακούς περιορισμούς στη νοητική καθυστέρηση, νευρολογικές συνθήκες (εγκεφαλική παράλυση) ή ψυχοκοινωνικά προβλήματα, σε ένα ποσοστό 2,5% των παιδιών προσχολικής ηλικίας η αιτιολογία είναι ασαφής. Μπορεί να αποδοθούν σε ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες του παιδιού, διγλωσσία γονέων, έλλειψη φωνολογικού προτύπου, πολλές ώρες πιπίλα. Όσον αφορά στον τραυλισμό, μελέτες οικογενειών και διδύμων, υποδεικνύουν μια σαφή γενετική επιβάρυνση (ο γιος ατόμου με τραυλισμό έχει 20% πιθανότητα να τραυλίζει ενώ η κόρη 10%). Γ .Απώλεια του λόγου – αιτία για αυτό μπορεί να είναι: η επίκτητη αφασία από τραύμα ή λοίμωξη, το σύνδρομο Landau – Kleffner, η παιδική αποδιοργανωτική διαταραχή και το σύνδρομο Rett, η μετατραυματική αλαλία (υστερικού τύπου) και η εκλεκτική ή επιλεκτική αλαλία. Επιδημιολογικές έρευνες έχουν εντοπίσει τους πιο ισχυρούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση διαταραχών λόγου και ομιλίας: χαμηλό βάρος γέννησης (<2500 γρ), χαμηλό APGAR score (<5), έλλειψη προγεννητικής φροντίδας, μεγάλη θέση στη σειρά γέννησης, χαμηλό επίπεδο μόρφωσης μητέρας, χρόνια μέση ωτίτιδα, οικογένειες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό status.

Εφόσον η γλώσσα είναι πρωταρχικής σημασίας και βασική μορφή της ανθρώπινης επικοινωνίας, καθίσταται αναγκαίο όλα τα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες στην κατανόηση ή / και την χρήση της να ενταχθούν σε θεραπευτικά προγράμματα με στόχο τη βελτίωση των γλωσσικών τους δεξιοτήτων. Στη σημερινή μας εποχή οι γλωσσικές ικανότητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στις ακαδημαϊκές επιδόσεις όσο και στη μετέπειτα επιτυχημένη επαγγελματική πορεία. Πολλές φορές υπάρχει η τάση να εκλαμβάνονται ως ’’αναπηρία’’ οι οποιοιδήποτε περιορισμοί σ’ αυτόν τον τομέα. Η καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου φαίνεται ότι μπορεί να είναι μια πρώιμη ένδειξη ή ακόμα και προγνωστικός παράγοντας για άλλες δυσκολίες και διαταραχές στο μέλλον. Μετατρέπεται συχνά σε διαταραχή των σχολικών ικανοτήτων, με αποτέλεσμα αυτά τα παιδιά να παρουσιάζουν δυσκολίες στη μάθηση καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής τους πορείας. Οι έρευνες αναφέρουν μακροχρόνιες συνέπειες στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή , με τους ενήλικες να δυσκολεύονται ιδιαίτερα με τις πραγματολογικές πτυχές της επικοινωνίας. Παιδιά που δεν είχαν έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση παρουσιάζουν προβλήματα στη συμπεριφορά και την κοινωνικοποίησή τους και είναι πιο ευάλωτα στις συναισθηματικές διαταραχές.