Test PSA: Ειδικό προστατικό αντιγόνο

Πότε ανακαλύφθηκε το PSA;

Το PSA ανακαλύφθηκε το 1971, από κάποιους ερευνητές της ιατροδικαστικής, μέσω της προσπάθειάς τους να εντοπίσουν στο σπέρμα, μια μοναδική ουσία που θα ανιχνεύεται στην περίπτωση που υπάρχει περιστατικό βιασμού. Στην πορεία, αναπτύχθηκαν διάφορες μέθοδοι μέτρησης PSA στον ορό του αίματος.

Μετά από αυτή τη διαδικασία, οι έρευνες έδειξαν ότι το PSA, είναι ο πιο σημαντικός καρκινικός δείκτης για τον άντρα και έτσι το 1988 καθιερώθηκε ευρέως η μέτρησή του στον κλάδο της ιατρικής.

Αξίζει επιπλέον να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια διαπιστώθηκε ότι η φράση “ελεύθερο προς ολικό PSA” έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς έτσι εκτιμάται η πιθανή κακοήθεια και η απόφαση του ιατρού για το αν θα εκτελέσει τελικά τη βιοψία.

Ποιες είναι οι μορφές του PSA;

Το PSA ανιχνεύεται στον ορό του αίματος του άνδρα με 2 μορφές:

• Ως ελεύθερο PSA (Free PSA) σε μικρή ποσότητα
• Ως PSA συνδεδεμένο με πρωτεΐνες που βρίσκεται σε μεγαλύτερη ποσότητα από το ελεύθερο.

Το σύνολο των δύο παραπάνω PSA (ελεύθερο και συνδεδεμένο με πρωτεΐνες)  ονομάζεται total PSA (ολικό PSA).

Ποιες είναι οι  φυσιολογικές τιμές του PSA;

Οι τιμές του ελεύθερου και του ολικού PSA, οι οποίες μετρώνται σε συνδυασμό η μία με την άλλη, αλλά και ανεξάρτητα η μία από την άλλη, βοηθούν σημαντικά στη διερεύνηση πιθανών παθήσεων του προστάτη.

Όσον αφορά τις φυσιολογικές τιμές στον ορό αίματος του άνδρα, είναι συνήθως χαμηλές, και κυμαίνονται μεταξύ 0ng/ml και 4ng/ml.

Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το PSA εισέρχεται στο αίμα των ανδρών από τον προστάτη. Αν υπάρχει περίπτωση καρκίνου του προστάτη, επειδή διαταράσσεται η υφή του αδένα, εισέρχεται στο αίμα μεγαλύτερη ποσότητα PSA. Για τον συγκεκριμένο λόγο, μια αυξημένη τιμή PSA δημιουργεί προβληματισμούς και απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. Βέβαια, μια φυσιολογική τιμή  PSA δεν αναιρεί τελείως την περίπτωση καρκίνου και γι’αυτό το λόγο η κλινική εξέταση είναι πάντα απαραίτητη.

Πόσο σημαντική είναι η ετήσια αύξηση του PSA;

Μέχρι πρόσφατα, η ταχύρυθμη αύξηση του PSA ερμηνεύεται ως σοβαρή ένδειξη για την ύπαρξη καρκίνου του προστάτη. Σήμερα όμως, ο ρυθμός αύξησης του PSA αξιολογείται στη διερεύνηση για καρκίνο του προστάτη, χωρίς να θεωρείται η απόλυτη ένδειξη για την ύπαρξη κακοήθειας.

Πώς αξιολογούνται οι αυξημένες τιμές του PSA;

Όπως προαναφέραμε μια τιμή PSA μεγαλύτερη από 4ng/ml, είναι εκτός φυσιολογικών ορίων και απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση. Όταν γίνεται εκτίμηση της τιμής PSA , λαμβάνεται επίσης υπόψιν και η ηλικία του άντρα.

Για παράδειγμα:

• Τιμές όπως 4ng/ml-10ng/ml ανήκουν στη γκρίζα ζώνη
• Τιμές μεγαλύτερες από 10 ng/ml είναι απόλυτα παθολογικές

Γενικότερα, όταν ο λόγος Free PSA/PSA Total είναι μικρότερος από 0,25 (Free PSA/Total PSA < 0,25), αυξάνεται η πιθανότητα ύπαρξης καρκίνου. Όσο μικρότερος λοιπόν ο λόγος, τόσο μεγαλύτερη και η πιθανότητα. 

Σε ποιες άλλες περιπτώσεις χρησιμεύει η μέτρηση του PSA;

Η μέτρηση PSA, εκτός από τη χρησιμότητα της, όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου και των άλλων παθήσεων του προστάτη, είναι πολύ σημαντική και στην παρακολούθηση της θεραπείας του καρκίνου, καθώς και στην σταδιοποίηση του.

Πιο συγκεκριμένα, η μείωση της τιμής PSA εντός φυσιολογικών ορίων, είναι ένδειξη πλήρους αφαίρεσης ή απαλλαγής από τον όγκο. Η επιμονή του δείκτη σε παθολογικά επίπεδα, πιθανώς ακολουθούμενη από σύντομη πτώση ή αύξηση μετά από σύντομη πτώση, είναι ένδειξη υπολειπόμενου καρκίνου ή μετάστασης.

Επίσης, η αύξηση του PSA για δεύτερη φορά, μετά από περίοδο φυσιολογικών τιμών πχ μετά από προστατεκτομή , είναι ένδειξη επανεμφάνισης της νόσου.

Ποια θα πρέπει να είναι η συχνότητα παρακολούθησης του PSA;

Στην περίπτωση ύπαρξης οικογενειακού ιστορικού πρώιμου καρκίνου του προστάτη, προτείνεται προληπτική μέτρηση του PSA, από την ηλικία των 40 ετών. Γενικότερα, στην ηλικία των 45 ετών, είναι χρήσιμο να υπάρχει μία τιμή αναφοράς, και από την ηλικία των 50 ετών και άνω , πρέπει να γίνεται μέτρηση του PSA κάθε χρόνο.

Σύγκριση μεθόδων στη μέτρηση του PSA

Σε αντίθεση με άλλους καρκινικούς δείκτες, το PSA δείχνει μεγάλη σταθερότητα στη μέτρησή του από διάφορους αναλυτές.

Στα Διαγνωστικά Κέντρα ΒΙΟΤΥΠΟΣ, μετά από έρευνα, και συμμετοχή στο 6^ο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο με θέμα: Καρκινικοί Δείκτες, Σύγκριση Μεθόδων, παρατηρήθηκαν τα εξής:

• Αποκλίσεις διαφόρων καρκινικών δεικτών, σε 4 διαφορετικούς αναλυτές, σε διάστημα 4 ετών.
• Το PSA παρουσίασε τη μικρότερη απόκλιση, κάνοντας το αποτέλεσμα αποδεκτό και συγκρίσιμο με τιμές που προέρχονται από άλλους αναλυτές.

Προετοιμασία για TEST PSA

Η προετοιμασία που πρέπει να γίνει, πριν την εξέταση PSA, είναι απλή και ανώδυνη. Κατά κύριο λόγο, ο εξεταζόμενος θα πρέπει να απέχει από την εκσπερμάτιση για 3-4 μέρες. Επίσης, είναι καλό να μην έχει προηγηθεί κάποια εξέταση δακτυλική ή κυστεοσκόπηση με τη χρήση καθετήρα.

Όσον αφορά το αίμα, ο εξεταζόμενος μπορεί να δώσει καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ακόμη κι αν δεν έχει κάνει νηστεία.